آنتراکنوز Anthracnose

انواع مختلف درختان مرکبات مانند پرتقال، نارنگی، لیموترش به این بیماری آلوده می شوند ولی آلودگی در درختان لیموترش بیشتر است.

درختانی که در اثرعواملی نظیر کم آبی، کمبود عناصر غذایی، سرمازدگی، آفات و بیماری ها، نامساعد بودن شرایط فیزیکی خاک و عدم مراقبت های صحیح ضعیف شده باشند، مقاومت کم تری در برابر بیماری دارند.

علائم بیماری:

بیماری به گل ها، برگ های جوان، سرشاخه ها و میوه ها حمله می کند.علائم بیماری به صورت زرد و خشک شدن برگ های انتهایی و ریزش اکثر یا تمامی آنها بروز پیدا می کند. بروز شیارهای کوچک با عمق کم و گاه پیوستن آنها به هم، مانع حرکت مواد غذایی درون گیاه شده و در صورت شدت آلودگی موجب خشکیدگی سرشاخه ها میشود. به همین علت به این بیماری خشکیدگی سرشاخه (winter tip) نیز گفته می شود.

روی برگ لکه های بافت مرده با حاشیه واضح به رنگ خاکستری یا قهوه ای به وجود می آید که به تدریج توسعه یافته در نهایت موجب خشک شدن و ریزش برگ ها می شود. برگ های جوان تر روی سرشاخه ها نسبت به برگهای مسن تر حساس تر هستند.

میوه های جوانی که مورد حمله بیماری قرار گرفته اند، می ریزند. روی میوه هایی که دیرتر مبتلا می شوند، لکه های زخم مانند چوب پنبه ایشکل به رنگ خاکستری متمایل به نقره ای پدیدار می شود. این لکه ها ممکن است با جوش های ناشی از بیماری شانکرباکتریایی مرکبات اشتباه شود. اگر لکه های پوست میوه به عمق پیشروی کنند، میوه به پوسیدگی نرم مبتلا شده و پوست بخش آلوده به رنگ قهوه ای متمایل به خاکستری در می آید.

لکه های ایجاد شده در شانکر باکتریایی معمولاً هاله زرد رنگ دارند ولی زخمهای حاصل از آنتراکنوز این هاله را ندارند .

 به علاوه روی زخمهای بیماری آنتراکنوز معمولاً نقاط ریز سیاه رنگی دیده می شود.

عامل بیماری، نحوه انتشار و چرخه زیستی آن :

عامل بیماری قارچ Colletotrichum gloeosporioides می باشد.

قارچ عامل بیماری در برگ ها و سرشاخه ها زمستان گذرانی می کند. اسپورهای قارچ با قطرات باران همراه با باد انتشار پیدا می کنند. برگ ها و میوه های جوانی که قطرشان کمتر از 2 سانتی متر هستند مورد حمله بیماری قرار می گیرد. بارندگیوشبنم در انتشار بیماری نقش مهمی دارد. برای وقوع عفونت به حداقلی از دوره بارانی و خیسی اندام های درخت نیاز است.

راه های پیشگیری و کنترل بیماری :

- تقویت درختان مرکبات و جلوگیری ازضعف آنها بوسیله شخم زدن زمین باغ در پاییز، دادن کودهای شیمیایی حاوی  نیتروژن و پتاسیم و کودهای دامی به میزان کافی به خاک، آبیاری کافی و به موقع باغ، دفع آفات و علف های هرز، هرس همه شاخه های خشکیده درخت و انهدام آنها در جلوگیری از پیدایش بیماری و کاهش خسارات آن موثرند.

- هنگام چیدن میوه باید دقت شود تا گیاه صدمه نبیند.

- نگه نداشتن زیاد میوه در انبار در دمای زیر 10 درجه سانتیگراد نیز از بروز بیماری در شرایط انبار داری جلوگیری می کند.

- سم پاشی درختان با بردوفیکس به شرح زیر :

• سم پاشی با بردوفیکس 10 درهزاربعد از برداشت محصول و قبل از شروع باران های پاییزی
• سم پاشی با بردفیکس 10 در هزار پس از هرس درزمستان
• سم پاشی با بردوفیکس 5 در هزار بعد از ریزش گلبرگ ها و هنگام تشکیل میوه       

بیماری آنتراکنوز مرکبات

مهندس حسین طاهری عضو هیات علمی پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری

آنتراکنوز یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مرکبات در دنیا و ایران است. این بیماری به درختان ضعیف و تحت ‌تنش حمله می‌کند. ولی در سال‌های اخیر، افزایش خسارت حتی در باغ‌هایی با مدیریت مناسب دیده شده است. این امر می‌تواند ناشی از تغییرات محیطی تنش‌زا، تغییرات ژنتیکی بیمارگر یا شرایط مساعد آب و هوایی شمال ایران برای چرخه زندگی بیمارگر و توسعه بیماری باشد.

در درختان آلوده خشکیدگی شاخه به آرامی گسترش یافته و باعث پژمردگی و زرد شدن و ریزش برگ‌ها می‌شود. بر روی برگ، لکه‌‍‌ها ابتدا به رنگ سبز روشن و سپس به رنگ قهوه‌ای در می‌آیند و اندام‌های بارده قارچ (آسروول) به صورت نقاط سیاه‌ رنگ و منظم روی این لکه‌ها تشکیل می‌گردند (شکل 1). این نقاط گاهی بر روی شاخه‌های آلوده نیز دیده می‌شوند. بر روی شاخه‌ها شیارهای کوچک با عمق کم در طول شاخه دیده می‌شود و در نهایت باعث خشکیدگی سرشاخه‌ها می‌گردد (شکل 3). بر روی میوه‌ها لکه‌های سطحی به رنگ خاکستری مایل به نقره‌ای و در انتها قهوه‌ای مایل به خاکستری مشاهده می‌شود.

منبع آلودگی در این بیماری شاخه‌ها، برگ‌ها و میوه‌های آلوده می‌باشند و قارچ می‌تواند در این اندام‌ها به صورت آسروول و ریسه باقی بماند. رطوبت بالا و هوای نسبتا گرم برای رشد قارچ مناسب است. هنگامی که آسروول‌ها خیس شوند، کنیدی‌ها آزاد و منتشر می‌شوند. کنیدی‌ها همراه با آب ناشی از ریزش باران از بالای درخت به سمت پایین جریان می‌یابند و باعث آلودگی اندام‌های پایین درخت می‌شوند. دوره‌های طولانی مدت رطوبت و بارندگی برای پیشرفت بیماری ضروری است .اسپورها، بعد از قرار گرفتن روی سطح میزبان در صورت وجود شرایط مساعد رطوبتی و دما جوانه می‌زنند و یا اپرسوریوم مقاوم با دیواره ضخیم و تیره تولید می‌کنند که به سطح میزبان متصل می‌شود. اپرسوریوم دارای میخ رخنه آلودگی است و با تولید آنزیم‌های هضم کننده، به کوتیکول و دیواره سلولی میزبان نفوذ می‌کند. آسروول در بافت‌های آلوده به صورت دوایر متحدالمرکز تشکیل می‌شود و اسپورهای زیادی را تولید می‌کند. در این مرحله علایم آنتراکنوز در بافت‌های آلوده ظاهر می‌شود. با توجه به این که بعضی از ارقام مرکبات در اوایل تابستان گل‌دهی ثانویه دارند، همین امر منجر به آلودگی بیشتر می‌شود. آسروول‌های موجود در روی برگ‌ها و میوه‌های مرده، آلودگی اولیه را در فصل بهار ایجاد می‌کنند و چرخه زندگی تکرار می‌گردد.

بیماری لکه اشکی میوه مرکبات نیز در اثر همین قارچ ایجاد می‌گردد. نشانه‌های بیماری در سطح پوست میوه مرکبات به صورت نوارهای قرمز مایل به قهوه‌ای هستند و از بالا به پایین میوه کشیده می‌شوند (شکل 2). در میوه‌های بالغ آخر فصل این لکه‌ها قهوه‌ای رنگ می‌شوند و شبیه خسارت ناشی از کنه زنگ مرکبات به نظر می‌رسند. عامل بیماری قارچ Colletotrichum gloeosporioides است.

 

مدیریت بیماری

بیماری آنتراکنوز معمولا به درختان ضعیف حمله می‌کند. لذا تقویت درختان با آبیاری به موقع و کوددهی مناسب، هرس شاخه‌های خشک، مبارزه با آفات و علف‌های هرز و در کل مدیریت صحیح و رعایت بهداشت باغی در کاهش خسارت بیماری موثر است.

روابط عمومی پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری