همایش شهرستان فسا

بیماری نماتد مرکبات

نام علمی : citrus nematode

نماتد مرکبات Tylenchulus semipenetrans اولین بار در سال۱۹۱۲ توسط یک بازرس اداره باغبانی کالیفرنیا به نامR.Hdges در یکی از باغات لس آنجلس مشاهده شد. اولین نمونه برداری در ایران درشیراز انجام شد. نماتد درفسا، جهرم، کازرون، برازجان، اندیمشک، اهواز، آبادان نیزنمونه برداری شده است.

مرفولوژي و بيولوژي        

دارای دو شکل جنسی بوده و ماده ها تخم مرغی شکل و درخارج ریشه روی آن قرار می گیرد.نرها باریک می باشند. Bursa دیده نمی شود. ماده ها بروی ریشه های فرعی ضخیم که رشدشان متوقف شده ویک لایه از خاک روی آنها را پوشانده است قرار می گیرند.این توده خاک در اثر ترشح مخاطی ریشه باقی می ماند و نماتد را در مقابل شکارچی ها و دشمنان طبیعی محافظت می نماید.

طول بدن ماده ها بین ۰.۳۵ تا ۰.۴۰میلیمترمتغیر بوده و دارای بدنی کیسه ای شکل است،که معمولابه سمت شکم در ناحیه vulva درست در سمت جلو ودر فاصله کوتاهی از دم خم شده است. حفره دفعی خوب رشد یافته ودر جلو vulva قرار گرفته است. Ovary معمولا دارای دو خمیدگی بوده و به ناحیه مری می رسد.

اولین پوست اندازی درون تخم انجام می شود. از مجموع پوره ها در حدود۲۶% تبدیل به نماتد نر می شود.مرحله دوم پورگی قبل ازتوده تخم خارج شوند بوجود می آید و طول آنها بین ۰.۲۸ تا۰.۳۴ میکرون تغییر می کند. مرحله دوم پورگی نرها ۴۸ساعت مرحله سوم ۱۰۸ ساعت ومرحله چهارم پورگی۱۸۰ ساعت طول می کشد.معمولا نرها یک هفته پس از تفریخ به سن بلوغ می رسند. درسن چهارم طول بدن به۰.۲۶ تا ۰.۳۳ میلیمتر می رسد و Testis و Spicule قابل رویت می باشد،اما stylet نامشخص باقی می ماند و مری باقی می ماند.

مرحله دوم پورگی ماده در حدود ۱۴ روز وقت لازم دارد تا ظاهر شود واز سلولهای ریشه تغذیه نماید و خود را برای پوست اندازی آماده نماید. در این مرحله وقتی خاک مورد مطاله قرارمی گیرد نماتد مشاهده می شود و در صورت نبود گیاه میزبان می تواند به زندگی خود ادامه دهد.


برای تکمیل دوره ی ز ندگی از مرحله تخم تا خاتمه دوره بلوغ۸-۶ هفته طول می کشد. در اثر حمله این نماتد برگها وشاخه های مرکبات زرد شده و محصول کاهش می یابد. تعداد تخمی که یک ماده می گذارد۷۵-۱۰۰ عدد می باشد. درجه حرارت مناسب برای آلودگی میزبان۳۱-۲۵ می باشد. تحت شرایط خشک لاروها ونرها پس از ۹ روز که در آب فرو برده شوند مجددا به زندگی خود ادامه می دهند.

▪ علائم و نشانه های خسارت :

براثر حمله نماتد به ریشه مرکبات،درختان به تدریج روبه زوال می روند. برگها کم پشت وسبز مایل به خاکستری وکدر می شوند. سرشاخه ها خشک شده میوه ها کوچک و کم بوده و اغلب می ریزند.ریشه هارشد طبیعی نداشته، ضخیم به نظر می رسند. و یک لایه خاک روی آنها فرا گرفته است که به آسانی شسته نمی شود. این علائم موید آن است که نماتد ریشه مرکبات را آلوده کرده است. هیچگونه تورم یا گال روی ریشه ها دیده نمی شود. ولی ریشه های آلوده کلفتر هستند.

نرهای بالغ نماتد مرکبات انگل نبوده وتغذیه و خسارت به ماده ها ولاروهای نر وماده محدود می شود.تغذیه لاروها بطور پارازیت خارجی روی بافتهای پوست است. ماده های جوان از ناحیه سر تا گردن در پوست فرورفته است. سرآنها داخل حفره ای که دریک ناحیه گیاهی ساخته شده به اطراف حرکت می کند. تغذیه از۶-۱۰ سلول مجاور این حفره که بنام یاخته های پرستار معروفند صورت می گیرد. درگیاهان مقاوم پس ازنفوذ لاروها به یاخته های پوستی این سلولها نکروز شده و درنتیجه تغذیه صورت نگرفته و نماتد از بین می رود. درشیره گیاهان مقاوم و غیر میزبان مواد مسموم کننده نماتد نیزدیده شده است. معمولا تاوقتی که جمعیت نماتد روی ریشه درخت به حد نصاب (۴۰۰۰۰ لارو ) نرسد درخت کاملاً از بین نمی رود. ازطرفی نشانه های بیماری روی اندامهای فوقانی ۳-۵ سال بعد از آلودگی ریشه ظاهر نخواهد شد. وسرانجام براثر فساد ریشه و عدم جریان شیره گیاهی به بالای درخت از بین خواهد رفت.

▪ کنترل :

1) شناسایی باغهای آلوده و جلوگیری از انتقال خاک و نهال آلوده

2) استفاده از پایه های مقاوم از جمله نارنج سه برگ

3) فومیگاسیون خاک به صورت موضعی

4) سم دایتراپکس SL۱۰۰% قبل از کشت، ضدعفونی خاک

5)آفتاب دهی ناحیه سایه انداز درختان آلوده مرکبات به نماتد مرکبات توسط ورقه های پلی اتیلنی شفاف به مدت 45 و 60 روز از اول خرداد(مصادف با شروع فعالیت نماتد)و 60 روز از اول تیر (مصادف با اوج گرما) باعث کنترل کامل این نماتد شد .

6) نماتد کش راگبی ویا نماکور 5-15 گرم در هر متر مربع استفاده شود .

▪ توصیه ها:
این سم دارای گیاه سوزی شدید می باشد و در ضد غفونی خاک کاربرد دارد. برای جلوگیری از گسترش بیشتر نماتد مرکبات باید اقداماتی در جهت تهیه نهالهای سالم و جلوگیری از کاشتن نهالهای آلوده انجام گیرد. استفاده از پایه های مقاوم از قبیل نارنج سه برگی نیز موثر است. برای ضد عفونی از متیل بروماید نیز استفاده می شود. اینکار بوسیله اپلیکاتور و در زیر پوشش پلاستیکی انجام می شود.

در این همایش با حضور کارشناسان شرکت ورنیچر و آدلراگرو در خصوص این بیماری و مقایسه راهکارها در اسپانیا و ایران بررسی و مقایسه انجام شد.